सुरज महर्जन/ सुरज महर्जन
भारतीय नाकाबन्दी र तराई आन्दोलनका कारण एलपी ग्यासको अभाव भएसँगै
इण्डक्शन चुल्होको माग अत्यधिक बढेको छ । ६ महीनाअघिको तुलनामा यसको माग
थेग्नै नसकिने गरी बढेको विद्युत् व्यवसायी सङ्घका संस्थापक अध्यक्ष
गोविन्दप्रसाद कँडेलले बताए । 'इन्धन अभाव हुनुअघि यो चुल्होका धेरैले
वास्ता गरेका थिएनन्,' उनले भने, 'अहिले भने ब्राण्ड पनि नहेरी खरीद
गर्नेको भीड छ ।' अहिले इण्डक्शन कुकरको विक्री सयौं गुणा बढेको सीजी
इम्पेक्स प्रालिका सहायक प्रबन्धक विशाल ज्ञवालीले बताए । ग्यास अभाव
हुनुअघि मासिक १ सयओटा यस्ता चुल्होको विक्री हुने गथ्र्यो । तर, अहिले
घण्टामै सयौं विक्री भइरहेको उनको भनाइ छ । उनका अनुसार पाँचजनाको
परिवारले यो चुल्होको प्रयोग गर्दा मासिक करीब रू. १ हजारबराबरको बिजुली
खपत हुन्छ ।
अहिले बजारमा बजाज, प्रेष्टिज, बाल्ट्रा, यासुडा, सूर्यमेट, इनेक्ष्ट,
सीजीलगायत ब्राण्डका इण्डक्शन कुकर उपलब्ध छन् । कुकरको क्षमता तथा
ब्राण्डअनुसार मूल्य भने ३ हजार ५ सयदेखि ८ हजार रुपैयाँसम्म रहेको
सम्बन्धित व्यवसायी बताउँछन् । यस्ता चुल्होको १ हजार २ सयदेखि २ हजार
वाटसम्मका छन् ।
भर्खरै लोकप्रियता पाउन थालेको यो चुल्होकोबारे धेरै मानिस अझै अनभिज्ञ
छन् । किन्ने सोच बनाइरहेका ग्राहकका लागि यसका फाइदा, बेफाइदालगायत
विषयमा यहाँ जानकारी दिइएको छ :
इण्डक्शन चुल्हो
इण्डक्शन 'कुकटप्स'ले भाँडो र उपकरणबीच 'इलेक्ट्रोम्याग्नेटिक रिएक्शन'
अर्थात् विद्युतीय र चुम्बकीय प्रतिक्रिया गराउँछ । यसो हुँदा स्टील वा
'ढलोट फलाम' (काष्ट आयरन)का भाँडा यसको चुम्बकीय सतहमा टाँसिन्छ । यो
उपकरणले चुम्बकीय प्रतिक्रियाबाटै ताप उत्पन्न गर्छ ।
पारम्परिक विद्युतीय कुकटप्सले आफैमा ताप उत्पन्न गराउँछ । यही ताप
भाँडोमा सर्छ । तर, इण्डक्शनले भने भाँडो नै तताउने गर्छ । यसले गर्दा
उक्त भाँडामा खाना चाँडै पाक्नुका साथै सुरक्षित र किफायती पनि हुन्छ ।
तर, इण्डक्शन कुकटप्समा प्रयोग गरिने भाँडो स्टील वा ढलोट फलामका हुनु
अनिवार्य छ । साथै, तिनमा समतल पिँध हुनु पनि आवश्यक छ । आफ्नो घरमा
रहेका भाँडा यसका लागि उपयुक्त हुन्छ÷हुँदैन भन्ने जान्न उक्त भाँडोमा
चुम्बक टाँसिन्छ कि टाँसिन्न हेर्न सकिन्छ । यदि चुम्बक टाँसिएमा तिनको
प्रयोग गर्न सकिने सम्भावना धेरै हुन्छ ।
इण्डक्शन चुल्होकोका फाइदा
- ग्यासका तुलनामा इण्डक्शन चुल्होकोमा खाना धेरै छिटो पाक्छ । त्यसैले,
यसको प्रयोगले खर्च र समयको बचत हुन्छ ।
- इण्डक्शन चुल्होकोको प्रयोग गर्दा समान ताप प्रवाह हुन्छ । यसकारण समान
तापमा पकाउनुपर्ने विशेष परिकारका लागि यो उपकरण उपयुक्त हुन्छ ।
- विद्युतीय र चुम्बकीय प्रतिक्रियाबाट काम गर्ने भएकाले यसले अनावश्यक
ताप फाल्दैन । यसले गर्दा भान्छामा गर्मी बढ्न पाउँदैन र तुलनात्मक रूपमा
सुरक्षितसमेत हुन्छ ।
- भाँडो निकालिसकेपछि यो चुल्होको अनावश्यक रूपमा 'अन' रहने डर हुँदैन ।
किनभने, भाँडोसँग सम्पर्क नहुनेबित्तिकै यसले काम गर्दैन ।
- यसमा प्रयोग हुने समतल पिँध भएका भाँडा आकर्षक हुनुका साथै भान्छाको
स्थानसमेत निकै कम ओगट्छ ।
बेफाइदा
- यसमा स्टेनलेस स्टील वा ढलोट फलामका भाँडोको मात्र प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
- समतल पिँध भएका भाँडाको प्रयोग हुने भएकाले नयाँ भाँडो किन्ने बाध्यता
हुन्छ । अन्य भाँडोमा पनि पकाउन सकिने सम्भावना भए पनि तिनमा पकाउँदा
किफायती नहुन सक्छ ।
- फ्राइङ प्यानलगायतमा खाना पकाउँदा अतिरिक्त सावधानी अपनाउनुपर्ने हुन्छ
। किनभने, चलाउँदा यसको सतहमा कोरिने सम्भावना हुन्छ । यसो भएमा उपकरणको
कार्यक्षमतामा ह्रास आउन सक्छ ।
- खर्चका हिसाबले इण्डक्शन चुल्होको विद्युतीय वा ग्यास चुल्होकोका
तुलनामा महँगो छ । (यद्यपि, ऊर्जा खपतमा कमी ल्याउने भएकाले यसले फाइदा
नै हुने व्यवसायी बताउँछन् ।)
खरीद गर्नुपूर्व ध्यान दिनुपर्ने विषय
आकार/क्षेत्रफल
कुनै पनि उपकरण खरीद गर्नुपूर्व आफ्नो आवश्यकता मापन गरी आकारको छनोट
गर्नु राम्रो हुन्छ । बजारमा ३० सेमीदेखि ९० सेमीका उपकरण उपलब्ध छन् ।
आकार/क्षेत्रफल चयन गर्दा आफ्नो भान्छामा उपलब्ध स्थानबारे निश्चित
हुनुपर्छ । अन्यथा, उपलब्ध स्थानभन्दा धेरै सानो वा ठूलो हुने सम्भावना
हुन्छ ।
कुकिङ जोनको सङ्ख्या
अधिकांश ६० सेमीका चुल्होकोमा चारओटा इण्डक्शन कुकिङ जोन हुन्छन् ।
साधारण परिवारका लागि यो पर्याप्त हुन्छ । कुनैमा कुकिङ जोन एक वा कम
सङ्ख्यामा तर ठूला कुकटप भएका हुन्छन् । यस्ता उपकरणमा ठूला भाँडा वा
प्यान सजिलै र सुरक्षित तरीकाले बसाल्न सकिन्छ । ठूला परिवार वा धेरै
मात्रामा खाना पकाउनुपर्ने घर/होटलका लागि यो उपयुक्त हुन्छ ।
टच कण्ट्रोल्स
बजारमा उपलब्ध अधिकांश इण्डक्शन कुकटपमा टच कण्ट्रोल उपलब्ध छ । पुराना र
सस्ता मोडलमा भने कण्ट्रोल नहुन सक्छ । टच स्क्रिनयुक्त उपकरणमा औंलाले
छोएरै ताप घटबढ गर्न सकिन्छ । यसले गर्दा उपकरणको सफाइमा पनि सहज हुन्छ ।
अटोमेटिक प्यान साइज रिकण्डिशन
बजारमा उपलब्ध अधिकांश इण्डक्शन कुकरले स्वचालित रूपमै यसमा बसालिएका
भाँडाको आकार र आयतनको पहिचान गर्छ । यही पहिचानका आधारमा कुकरले आवश्यक
मात्रामा तापको प्रवाह गर्छ । कुकरको यही विशेषताकै कारण ऊर्जा उत्सर्जन
किफायती मात्रामा हुन्छ ।
चाइल्ड लक
भान्छामा बच्चाको सुरक्षालाई समेत दृष्टिगत गरी बजारमा चाइल्ड लक सुविधा
भएका केही मोडल पनि भित्रिएका छन् । यी उपकरणमा बच्चाले कण्ट्रोलरसँग
खेलवाड गर्न नसकून् भन्ने सोचले विशेष व्यवस्था गरिएको हुन्छ ।
टाइमर
बजारमा स्वचालित टाइमरयुक्त इण्डक्शन कुकर पनि उपलब्ध छन् । तर, यस्तो
सुविधा भएका चुल्होका भने केही महँगो रहेको व्यवसायी बताउँछन् । टाइमरले
खाना पाकेपछि स्वचालित रूपमा चुल्होको बन्द हुने वा ताप कम फाल्ने सुविधा
दिन्छ ।
बुष्ट
बजारमा उपलब्ध केही महँगा मोडलमा बुष्ट सुविधा पनि छ । यो फिचरले
आवश्यकता परेका बेला कम समयमै पानी उमाल्नेलगायत काम गर्छ । केही उपकरणमा
समय तोकेर त्यही समयमा पानी उमाल्न सकिने सुविधा पनि छ ।
स्वचालित सुरक्षा 'शट अफ'
यो सुविधा पनि केही छानिएका महँगा मोडलमा मात्र उपलब्ध छ । यस्तो
सुविधासहितको चुल्होकोले पानी उम्लिएको वा खाना पाकेको जानकारी प्राप्त
गरी स्वचालित रूपमा उपकरण स्विचअफ गर्छ ।
म्यानुअलको अध्ययन
फरकफरक चुल्होकोमा पृथक् विशेषता पनि हुन्छन् । तसर्थ, आफूले खरीद गरेको
उपकरण सम्बन्धित म्यानुअल अनिवार्य रूपमा पढ्ने गर्नुपर्छ ।
प्रतिक्रिया